Estland: groter dan Nederland waar het gaat om vierkante meters, maar dertien keer zo klein wanneer gekeken wordt naar bevolkingsomvang. Een gering inwonersaantal (1,3 miljoen) dus. En dat biedt kansen, want veranderingen zijn relatief goed te behappen. Tel daar een bijzondere historische factor bij op – na de val van de Sovjetunie in 1991 maakte het land een nieuw begin – en ineens wordt duidelijk waarom juist Estland erin slaagt haar samenleving in rap tempo te digitaliseren. In 2017 reisden we met een groep ondernemers uit de regio Sliedrecht-Hardinxveld af naar het piepjonge Estland en ondervonden we aan den lijve hoe het er in een digitale samenleving aan toe gaat.

“Programmeren wordt met de paplepel ingegoten. Al op de basisschool behoort programmeren tot het curriculum.”

Alles is in Estland online. Internet maakt het leven sneller, comfortabeler en handiger. Alleen trouwen en scheiden kan – vooralsnog – niet online. Kinderen ontvangen bij hun geboorte een digitaal identificatienummer, waarmee de belangrijke zaken gedurende hun jeugd automatisch worden geregeld. Programmeren wordt met de paplepel ingegoten. Al op de basisschool behoort programmeren tot het curriculum. Een bankrekening openen, een verzekering afsluiten, een hypotheek afsluiten, het gebeurt allemaal online. Een bedrijf starten doe je in slechts twintig minuten, uiteraard via de computer. De digitale samenleving biedt veel kansen, maar vooral ook gemak.

“Om een digitale samenleving met succes te bouwen is vertrouwen doorslaggevend.”

De belangrijkste bouwsteen van de digitale samenleving? Vertrouwen. Om een digitale samenleving met succes te bouwen is vertrouwen doorslaggevend. De politiek krijgt de ruimte om te experimenteren met e-governance en e-society. Fouten maken mag, zolang alles openbaar is en in overleg gaat. Belangrijke pijlers onder het Estse succes zijn de X-Road en de ID-kaart. De X-road is de digitale snelweg waarover informatie zich tussen verschillende databases verplaatst. De ID-kaart maakt dat je al je overheidszaken eenvoudig online kunt regelen. De Esten geloven in een systeem dat is gebaseerd op vertrouwen. Misbruik van het systeem wordt daarom hard afgestraft.

“Op creatieve plekken als Lift99 en accelerator Startup Wiseguys komen jonge visionairs samen om te werken aan nieuwe oplossingen en producten.”

Ook start-ups profiteren van de digitale samenleving. Op creatieve plekken als Lift99 en accelerator Startup Wiseguys komen jonge visionairs samen om te werken aan nieuwe oplossingen en producten. Het relatief kleine ecosysteem is sterk internationaal georiënteerd. Immers, met een interne markt van 1,3 miljoen consumenten is er voor jonge bedrijven niet veel ruimte om op te schalen. Grote start-ups als Skype, Taxify en TransferWise – ook wel de Estonian Mafia genoemd – staan aan de wieg van dit ecosysteem. Deze succesvolle bedrijven worden door veel jonge tech-ondernemers als lichtend voorbeeld gezien. In Estland wordt zelfs gesproken over het Skype-effect: in de begindagen kregen veel Skypers aandelen in het bedrijf. Toen Skype vervolgens voor vele miljoenen werd verkocht, gebruikten de oud-medewerkers het vrijgekomen kapitaal om nieuwe start-ups te ontwikkelen en te financieren. Oud-Skypers zijn hierdoor terug te leiden naar talloze succesvolle start-ups en vormen nog altijd het kloppend hart van het ecosysteem.

Estland inspireert door de wijze waarop overheid en bedrijfsleven samen op ontdekkingstocht gaan. Een breed gedragen proces van experimenteren met digitale dienstverlening en maatschappelijke innovaties staat aan de basis van een nieuw soort samenleving. Het land is bezig met een digitale ontwikkeling die tot ver buiten de eigen landsgrenzen invloed heeft. Een bezoek aan Estland is daarom zonder meer de moeite waard.